Το γονεϊκό ύφος που υιοθετεί ο ενήλικας επιδρά αναλόγως στην εξέλιξη της προσωπικότητας του παιδιού καθώς πολλά από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά αυτής προκύπτουν από τα βιώματα της πρώιμης ηλικίας. Η ανατροφή του παιδιού εγγυάται την ομαλή ή μη ανάπτυξή του σε έναν χαρούμενο και ολοκληρωμένο άνθρωπο.
Πόσο αυστηροί ή ανεκτικοί είστε με το παιδί σας; Πώς αντιδράτε σε μια επαναλαμβανόμενα μη αποδεκτή συμπεριφορά του παιδιού; Συχνά ο γονέας δυσκολεύεται να δει αυτή τη συμπεριφορά ως μια ευκαιρία να αναπτύξει τις δεξιότητες του παιδιού.
Η αναπτυξιακή Ψυχολόγος Diana Baumrind ερεύνησε εκτεταμένα τη σχέση γονέα-παιδιού και υπέδειξε 4 κατηγορίες γονεϊκού στυλ καθώς και τις επιπτώσεις τους στην ψυχοσύνθεση του παιδιού.
Ποιο γονεϊκό στυλ σας χαρακτηρίζει;
Αυταρχικός / Authoritarian
Ο αυταρχικός γονέας είναι επιβλητικός στη σχέση του με το παιδί. Επιδεικνύει αυστηρότητα και εξουσιαστική συμπεριφορά αλλά ελάχιστη καλοσύνη. Αποφασίζει ο ίδιος τους κανόνες, έχει υψηλές προσδοκίες και αποζητά την υπακοή. Στην περίπτωση που το παιδί παραβεί τους κανόνες, ο αυταρχικός γονέας συνήθως καταφεύγει στην τιμωρία. Αν τελικά το παιδί πειθαρχήσει, τότε θα επιβραβευτεί ή θα ανταμειφθεί.
Έρευνες έχουν δείξει ότι σε ένα αυταρχικό περιβάλλον το παιδί μπορεί να τηρεί τους κανόνες όμως παράλληλα εμφανίζει τάση για επιθετικότητα ή εσωστρέφεια, προβλήματα στην εκπαίδευση, όπως και έλλειψη αυτοεκτίμησης και ανεξαρτησίας. Διαθέτει υψηλό αίσθημα της προσωπικής του αξίας αλλά ταυτόχρονα χαμηλό αίσθημα του ‘ανήκειν’.
Επιτρεπτικός / Permissive
Ο επιτρεπτικός γονέας επιδεικνύει υπέρτατη καλοσύνη και λίγη αυστηρότητα απέναντι στο παιδί. Καλύπτει όλες τις ανάγκες του και επιθυμίες του σε μια προσπάθεια αποφυγής δυσαρέσκειας του παιδιού. Οι κανόνες συνήθως είναι ελάχιστοι και το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που δεν υπάρχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις από αυτό.
Βασικά χαρακτηριστικά όπως η υπευθυνότητα, η ωριμότητα και η ανεξαρτησία δεν καλλιεργούνται σε ένα επιτρεπτικό περιβάλλον καθώς ο ενήλικας θεωρεί πως το παιδί θα ανταποκριθεί αναλόγως αργότερα στη ζωή. Αδυνατεί να αντιληφθεί τη διαμορφωτική διαδικασία για την αφομοίωση των θεμελιωδών πεποιθήσεων που αφορούν στον εαυτό και που έχει τη βάση της στα προσχολικά χρόνια.
Η άνευ όρων αγάπη και η υπερβολική επιείκεια του γονέα επιφέρουν στο παιδί υψηλό αίσθημα του ‘ανήκειν’ αλλά δεν το βοηθούν να κατανοήσει τη σημαντικότητα του εαυτού του.
Αμέτοχος / Uninvolved
Τον αμέτοχο γονέα διακρίνει η χαμηλή αυστηρότητα αλλά και η χαμηλή καλοσύνη. Απέχει αρκετά από τη ζωή του παιδιού του και συνεπώς οι κανόνες στο περιβάλλον τους εκλείπουν. Η συμπεριφορά αυτή παρατηρείται κυρίως σε ενήλικες επιρρεπείς σε εξαρτήσεις ή που αντιμετωπίζουν κατάθλιψη. Σε ακραίες καταστάσεις πιθανό είναι ο γονέας να καταφεύγει σε κατάχρηση της εξουσίας του και στην παραμέληση των βασικών αναγκών του παιδιού.
Η αδιαφορία του γονέα έχει συνήθως επιπτώσεις στην ψυχοσωματική κατάσταση του παιδιού και δύναται να το οδηγήσει σε παραβατικές συμπεριφορές. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ακαδημαϊκή αποτυχία, η αντικοινωνική ή/και επικίνδυνη συμπεριφορά ενδεχομένως να ταλαιπωρούν το παιδί που μεγαλώνει σε αυτό το περιβάλλον.
Αυτό το γονεϊκό στυλ ανατροφής αποτρέπει το παιδί από το να αναπτύξει το αίσθημα του ‘ανήκειν’ αλλά και να πιστέψει στην αξία του εαυτού του.
Επιτακτικός / Authoritative
Στο επιτακτικό περιβάλλον υπάρχουν κανόνες αλλά και αμοιβαίος σεβασμός. Ο επιτακτικός γονέας είναι καλοσυνάτος και αυστηρός ταυτόχρονα. Μπορεί να είναι επιβλητικός δίχως να περιορίζει ή να υποδουλώνει το παιδί. Δεν χρησιμοποιεί αυταρχικά μέσα συμμόρφωσης του παιδιού αλλά το αφουγκράζεται και συνεργάζεται μαζί του για την επίλυση των συγκρούσεων.
Το συγκεκριμένο μοντέλο γονέα προσφέρει στο παιδί ελευθερία, του επιτρέπει να είναι αυτόνομο και, περιοδικά, να αναλαμβάνει ευθύνες και πρωτοβουλίες που του αρμόζουν. Σύμφωνα με έρευνες, το παιδί αναπτύσσεται ανεμπόδιστα σε ένα επιτακτικό περιβάλλον, καθώς επίσης εμφανίζει ισχυρό κίνητρο για μάθηση. Θεωρείται πιο πιθανό να νιώθει χαρούμενο και ανεξάρτητο, να διαθέτει αυτοπεποίθηση και να καλλιεργήσει την ικανότητα για αυτενέργεια. Συνεπώς, ενισχύεται η αίσθηση του ‘ανήκειν’ και η αυτοεικόνα του.
Όλγα Ντίνα
Reggio Emilia & Montessori inspired teacher
BA in Early Childhood Studies - Certified Children’s Yoga Teacher - Certified AMI 3-6 Montessori Classroom Assistant– Co-founder of Avoketa Concept Store
Βιβλιογραφία
Nelsen, J. & DeLorenzo, C. (2021). Positive discipline in the Montessori classroom: Preparing an environment that fosters respect, kindness & responsibility. U.S.A: Parent Child Press
