Τα πρώτα χρόνια της ζωής του το παιδί χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του για να γνωρίσει τον κόσμο. Αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, ανακαλύπτει υφές, χρώματα, ήχους. Είναι αναγκαίο λοιπόν να ενθαρρύνουμε από νωρίς την έμφυτη ανάγκη του παιδιού για εξερεύνηση.
Η εκπαιδευτική μέθοδος Reggio Emilia υποστηρίζει την ενεργητική και βιωματική μάθηση.
Προτρέπει το παιδί να έρθει σε επαφή και να αλληλεπιδράσει με τη φύση, να μεταχειριστεί καινούργια υλικά, να γνωρίσει τις ιδιότητές τους, να τα μεταμορφώσει, να αναρωτηθεί για ότι δεν καταλαβαίνει και να ψάξει να βρει απαντήσεις.
Όπως ο δάσκαλος παίρνει το ρόλο του ερευνητή προσπαθώντας να αντιληφθεί αυτό που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον του παιδιού και να το βοηθήσει να εμβαθύνει τη γνώση του, έτσι και το παιδί ακολουθεί τα βήματα που απαιτεί μια έρευνα: αυτά της παρατήρησης, της υπόθεσης και της εξαγωγής συμπερασμάτων για οτιδήποτε μελετά (Hewett, 2001).
Provocations
Τα παιδιά εισέρχονται σε έναν χώρο όμορφο, περιποιημένο και διδακτικό. Τα provocations είναι μέρος της καθημερινότητας του Reggio Emilia σχολείου και βασίζονται στις αρχές της αρχιτεκτονικής και της καλαισθησίας (αρμονία, συμμετρία κτλ). Όσο πιο ελκυστικός είναι ένας χώρος, τόσο περισσότερο “engagement” θα υπάρξει από τα παιδιά.
Τα provocations είναι μια συλλογή από υλικά που διαμορφώνουν ένα χώρο στην τάξη ή τον προαύλιο χώρο του σχολείου. Αυτά αφορούν στο θέμα που εξερευνούν κάθε φορά τα παιδιά και ταυτόχρονα στοχεύουν στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων. Πρόκειται για υλικά που προδιαθέτουν τα παιδιά να σκεφτούν, να δράσουν, να ανταλλάξουν ιδέες, να επεξεργαστούν μια ιδέα και να την εξελίξουν.
Τα provocations οδηγούν παράλληλα τους παιδαγωγούς στην κατανόηση των ενδιαφερόντων των παιδιών, καθώς επίσης συμβάλλουν καθοριστικά και στην ανάπτυξη των projects.
Mud kitchen
Η mud kitchen στον εξωτερικό χώρο ενός σχολείου Reggio είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς δημιουργείται ένα provocation. Οι παιδαγωγοί ετοιμάζουν το χώρο με ρεαλιστικά υλικά καθώς και με υλικά της φύσης. Το νερό και η άμμος είναι βασικά και αναπόσπαστα στοιχεία της mud kitchen.
Εκεί παίρνει τα ηνία το συμβολικό παιχνίδι, όπου τα παιδιά αναπαριστούν καθημερινές βιωματικές σκηνές. Είναι γνωστό ότι το συμβολικό παιχνίδι βοηθά τα μέγιστα στην κοινωνικοποίηση των παιδιών, την ευχέρεια που έχουν να παίρνουν πρωτοβουλίες και να επιλύουν προβλήματα. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η δημιουργικότητά τους και καλλιεργούν τη φαντασία τους καθώς συνδυάζουν υλικά, τεστάρουν ιδέες και συνεργάζονται.
Loose parts
Για τα provocations στην τάξη και στην αυλή τα σκήπτρα παίρνουν τα loose parts. Loose parts θεωρούνται τα υλικά εκείνα, φυσικά και ανακυκλώσιμα, τα οποία προσφέρουν απεριόριστες δυνατότητες χρήσης και προωθούν τη δημιουργικότητα (open-ended materials). Κάθε παιδί με την ανεξάντλητη φαντασία του μπορεί να μεταμορφώσει ένα loose part και να του δώσει ένα διαφορετικό νόημα από αυτό που ήδη έχει ή μια εναλλακτική ιδιότητα. Τα απλά, καθημερινά υλικά μαθαίνουν τους μικρούς μας φίλους να σκέφτονται πολυδιάστατα, αφηρημένα και εφευρετικά (Gull etall, 2019).
Η εικόνα του παιδιού
Ο Loris Malaguzzi, ο εμπνευστής της φιλοσοφίας Reggio Emilia, αναφέρθηκε στην εικόνα που έχουμε εμείς οι ενήλικες για το παιδί. Επισήμανε ότι αυτό που βλέπουμε στο παιδί θα καθορίσει και τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουμε και θα σχετιστούμε με αυτό. Για παράδειγμα, αν στα μάτια μας τα αγόρια και τα κορίτσια διαφέρουν, κατά συνέπεια η προσέγγισή μας απέναντί τους θα είναι διαφορετική.
Ομοίως, θα μπορούσαμε να πούμε πως εάν πιστεύουμε ότι τα παιδιά είναι μικρά για να καταφέρουν κάποια πράγματα, δύσκολα θα επιτρέψουμε να πάρουν πρωτοβουλίες. Έτσι, πιθανό είναι να αργήσουν και τα ίδια να πιστέψουν στον εαυτό τους ή να τα παρατάνε εύκολα. Πώς θα αποκτήσουν την ψυχολογία του «μπορώ» αν εμείς πρώτα δεν τους δείξουμε την πολυπόθητη εμπιστοσύνη; Όσο περισσότερο πιστεύουμε στις δυνατότητες του παιδιού τόσο πιο πολύ θα μας εκπλήσσει με τα κατορθώματά του.
Οπότε αντί να αναρωτηθούμε «Τι δεν μπορεί να κάνει το παιδί;», ας ρωτήσουμε «Τι μπορεί να κάνει ήδη το παιδί;». Το παιδί σε ένα σχολείο Reggio Emilia αντικατοπτρίζει την εικόνα που έχουν οι ενήλικες για το ίδιο: αυτή ενός ικανού, έξυπνου και γεμάτου περιέργεια ατόμου με απεριόριστες δυνατότητες.
Οι εκατό γλώσσες
Ο εμπνευστής του Reggio Emilia, Loris Malaguzzi, αναφέρθηκε στις 100 γλώσσες του παιδιού. Σύμφωνα με τον ίδιο, το παιδί έχει 100 διαφορετικές γλώσσες με τις οποίες εκφράζεται. Όπως έχει και 100 διαφορετικούς τρόπους να μεταχειρίζεται ότι πιάσει στα χέρια του. Είχε εμπνευστεί από κορυφαίους παιδαγωγούς και θεωρητικούς, με τον Piaget να επιδρά καταλυτικά στον τρόπο που ο Reggio δάσκαλος βλέπει την εξελικτική πορεία του παιδιού προς τη μάθηση.
Οι τέχνες έχουν κεντρικό ρόλο στα Reggio Emilia σχολεία με την παρουσία των Atelier. Πρόκειται για μεγάλους χώρους που φιλοξενούν κάθε είδους υλικά. Κάθε υλικό στο Atelier (π.χ. χρώματα, πηλός, σύρμα) είναι μια γλώσσα έκφρασης για τα παιδιά, όπως γλώσσες είναι η σχεδίαση ή η ζωγραφική. Εκεί πειραματίζονται, ανακαλύπτουν τεχνικές, αποτυπώνουν και κατανοούν ιδέες.
Στο επόμενο άρθρο θα δούμε πώς εξηγούνται συγκεκριμένες συμπεριφορικές αντιδράσεις των παιδιών με γνώμονα τη θεωρία του Piaget για τα "σχήματα" και πώς αυτά προσεγγίζονται στα Reggio Emilia σχολεία.
The Hundred Languages of Children
No way.
The hundred is there.
The child is made of one hundred. The child has a hundred languages
a hundred hands
a hundred thoughts
a hundred ways of thinking
of playing, of speaking.
a hundred, always a hundred
ways of listening
of marveling, of loving
a hundred joys
for singing and understanding
a hundred worlds to discover
a hundred worlds to invent
a hundred worlds to dream.
The child has a hundred languages (and a hundred hundred hundred more) but they steal ninety-nine.
The school and the culture separate the head from the body. They tell the child to think without hands to do without head
to listen and not to speak
to understand without joy
to love and to marvel
only at Easter and Christmas.
They tell the child
to discover the world already there and of the hundred
they steal ninety-nine.
They tell the child
that work and play
reality and fantasy
science and imagination
sky and earth
reason and dream
are things
that do not belong together.
And thus they tell the child
that the hundred is not there.
The child says
“No way – The hundred is there.”
Loris Malaguzzi (translated by Lella Gandini)
Βιβλιογραφία
Hewett, M. V. (2001). Examining the Reggio Emilia Approach to Early Childhood Education. Early Childhood Education Journal, 29(2), 95-100.
Gandini, L. (2005). In the Spirit of the Studio: Learning from the Atelier of Reggio Emilia. New York: Teachers College Press.
Gull, C., Bogunovich, J., Goldstein, S. L., Rosengarten, T. (2019). Definitions of Loose Parts in Early Childhood Outdoor Classrooms: A Scoping Review. The International Journal of Early Childhood Environmental Education, 6(3), 37-52.
Malaguzzi, L. (1994). Your Image of the Child: Where Teaching Begins. Child care information exchange, 3, 52–61.
Όλγα Ντίνα
Reggio Emilia & Montessori inspired teacher
BA in Early Childhood Studies - Certified AMI 3-6 Montessori Classroom Assistant - Certified Children’s Yoga Teacher
